ADLİ ASTRONOMİ (forensic astronomy)
N. Ege Güral, M.F.S., İ.Ü. Adli Tıp Enstitüsü
H. Bülent Üner, Ph.D., Adli Tıp Kurumu Başkanlığı
Adli Astronomiyi ilgilendiren suçlar gerçekten hafife alınacak cinsten değildir ve yargı ile son derece iç içedir. Adli Astronomi, Adli Bilimlerin bir dalıdır ve geliştirilmeyi beklemektedir.
GELEN SUÇLARA ÖRNEKLER
Adli Tıp Kurumuna 1992 yılında, bir Askeri Ceza Mahkemesinden
gelen dosyada, bir asteğmen, havanın çok karanlık olduğundan dolayı, er
zannedip yüzbaşıyı dövdüğünü söylemektedir. Olay saati 24:00 civarıdır ve
aylardan Ağustos’tur. Yaptığımız hesaplarda ayın dolunay evresinde, en
yukarıda olduğu, mevsim ve yöre itibarı ile havanın açık olup, hiçbir ışık
olmasa bile kişilerin rahatça tanınabileceği görülmüştür.
Hırsızlık, mesken masuniyetini ihlal, seçim yasasına muhalefet,
teşhir suçu, yağma, adam öldürmeye teşebbüs, 6136 (Silah) sayılı yasaya
muhalefet, orman kanununa muhalefet, gasp, ırza geçme ve sarkıntılık,
dikkatsizlik ve tedbirsizlik ile ölüme sebebiyet verme, ihtiyati tedbir
yasasına muhalefet, resmi mercileri iğfal, görevli memura mukavemet, siyasi
amaçla adam öldürmeye teşebbüs, şahısta hata yapmak suretiyle adam öldürme
suçu, alenen cinsel ilişkide bulunmak, resmi haberleşmeyi bozma, Türk
Bayrağı'na hakaret, tehdit, faili gayri muayyen şekilde adam öldürmek ve
kavgada ölene el uzatmak, gece bina ve mahsulat yakmak, işkence ve tahrik ile
cinayet suçu, adam öldürmeye azmettirmek gibi daha bir çok konu Adli Astronomi
ile ilgilidir.
Adli Tıp bünyesinde Trafik Şubesi de vardır. Kısaca trafik
kazalarında suç oranı tespiti yapılır. Bu şubeyle Astronomi Birimi irtibat
halindedir. 1993 Yılında gelen bir dosyada trafik kazasının mağduru, havanın
aydınlık olduğunu, sanık ise karanlık olduğunu iddia etmektedir. Mahkeme
karanlık olduğu görüşündedir. Sonuçta, olay Türkiye Yaz Saati uygulamasının
bittiği gündedir. Bilirkişi ve mahkeme yaz saati uygulamasını fark etmediğinden
bu çelişkili durum ortaya çıkmıştır.
RAPORLARDA İZLENEN YÖNTEM
Ay ile ilgili işlerde Ay'ın şekli (Yaşı), doğuş, batış saatleri
ve gelecek aydan itibaren beş adet tekabül günü verilir, raporların sonuna
"Olay saatindeki hava durumunun meteorolojiden sorulması" ibaresi
eklenir. Savcılık, Hakimlik ve Mahkemece olay saat ve tarihinde,o bölgedeki
meteoroloji raporu istenir. Burada, her olay yerinde veya yakınında meteoroloji
laboratuvarı olmadığından, yakın yerleşim bölgelerindeki hava durumu verilir.
Verilen beş adet tekabül gecesinden hangisi olay tarihindeki hava durumuna
uygunsa o gece keşfe çıkılır. Yazışmalar ve duruşmaların ertelenmesi sonucu
keşif tarihleri yeniden istenir. Böylece aylar geçer. Keşif için Ay'ın aydınlatma
gücü olduğu kadar Ay'ın ışığının geliş açısı da önemlidir. Ay'ın her gece için
gökyüzünde görülme süreleri farklıdır, bu süre 9-16 saat arasında değişir,
bağlı olarak Ay'ın gökyüzünde izlediği yol, doğuş ve batış yerleri de
farklıdır(1). Olay yerinde Ay Işığı'nın geliş yönü farklı olacaktır.
Aydınlatmaya etken diğer faktörleri göz önüne almazsak, olay saatine , Ay'ın
şekli ve açısal duruma uygun yıl içinde az sayıda gece tekabül edecektir.
Coğrafik ve çevresel koşullar dolayısıyla bazı davalarda bu durum göz önüne
alınmalıdır.
Raporlarda verilen keşif günleri Ay'ın şekli ve olay saatine göre
verilebilmektedir. Keşfe çıkan hakimlerin bu konuyu göz önünde bulundurmaları
gerekmektedir.
OLAY YERİ AYDINLIĞINI ETKİLEYEN DİĞER FAKTÖRLER
- Başta meteorolojik etkileri alabiliriz. (Bulut, kar, yağış)
- İkincisi olay yeri çevresinin mimari yapısı, binaların yükseklikleri, dış cephe boyalarının rengi, binaların birbirlerine yakınlıkları veya açık arazi olması
- Üçüncüsü atmosferik sönükleştirmedir. (Nem ve toz oranı)
- Coğrafik koşullar, çevrenin doğası, göl, deniz, orman ve bitki örtüsü Ay ışığının yansıtmasını etkileyecektir.
- Ay'ın doğmadan, güneş gibi tan olayı oluşturmayacağı hesaba katılırsa Ay için doğuş, batış ve görülme süresi önemlidir. Oysa yüksek bir tepe doğuş, batış saatlerini geciktirebilir.
İÇTİHAT KARARLARI
Yargıtay içtihat kararlarından görülebileceği gibi kararlar, yetkili mercilere sorulmadığından bozulabilmektedirler. 2659 Sayılı Adli Tıp Kurumu Kanununun 31.maddesine göre; Yüksek öğrenim kurumları ve birimleri Adli Tıp mevzuatı çerçevesinde, Adli Tıp olaylarında ve diğer adli konularda Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu'na göre (C.M.U.K. Madde 66) resmi bilirkişi sayılır.
765 s. T.CEZA KANUNU
Madde 0193 KONUT DOKUNULMAZLIĞINI BOZMA
Mercii: 212. Yarg. 4.CEZA DAİRESİ Esas no: 982/1455
Karar No: 982/1739
Tarih: 16/03/1982
Özü : Sanığın saat 19:30 sıralarında konut dokunulmazlığını bozduğu anlaşılmıştır. Suç tarihinde o yerde güneşin batış saati, ilgili yerden sorularak gece vakti sayılıp sayılmayacağı belirlenmelidir.
Madde: 0492. MEVSUF HIRSIZLIK
Mercii: 32.Yarg. 6.CEZA DAİRESİ Esas No: 989/906
Karar No: 989/10148
Tarih: 21/12/1989
Özü : Hırsızlık suçunun işlendiği saat saptanamıyorsa "Kuşkudan sanık yararlanır" kuralı uyarınca eylemin gündüzün bina içinde hırsızlık olarak kabulü gerekir.
Madde: 0411. FİİLİN GECELEYİN - UMUMİ FELAKET ZAMANINDA İŞLENMESİ
Mercii: 32.Yarg.6. CEZA DAİRESİ Esas No: 976/2095
Karar No: 976/2215
tarih: 30/03/1976
Özü : Sanık geceleyin tomruk yüklü kamyonu, silahla durdurmaya tam derecede kalkışmıştır. Eylem T.C.K.nun 384/1. 2.62. maddelerine uygun görülerek cezalandırılmıştır. Sanığa uygulanan maddelerdeki suç unsurları tamamıyla oluşmuş, yalnız, suç geceleyin işlendiği halde T.C.K.nun 411. maddesi gereğince cezanın arttırılmaması yasaya aykırıdır.
ADLİ ASTRONOMİNİN GELECEĞİ
Görünen odur ki: yaklaşık 30 yıldır Adli Astronomide fazla bir
gelişme olmamıştır. Yargıdan da bir zorlama gelmemiştir. Ancak zaman zaman
"Karanlık" olup olmadığı ısrarla sorulmakta ise de, standart cevap
verilmektedir. Çünkü bu gibi konularda detaylı bilimsel araştırma
yapılmamıştır. Raporlara sadece faks ile alınmış meteoroloji raporlarını
eklemek dahi yılda en az 400 davanın 6 ay önce sonuçlanmasını sağlayabilecektir.
İletişim teknolojisinin böylesine geliştiği ve cihazların
alınabilirliği kolaylaştığı günümüzde Adli Tıp Kurumu, meteorolojinin ve
üniversitelerimizin en azından büyük adli merkezlerle bilgisayarlı iletişim
hattı olmalıdır.
Astronomi hesap işidir. Tüm veriler bilgisayar programları haline
rahatça dönüştürülebilir. Böylece yazışmalarla geçen aylar birkaç saniyeye
indirilebilir.
Meteorolojik koşullar, çevrenin doğal oluşumu, coğrafik ve mimari
koşulların etkisi, atmosferik sönükleştirme etkileri, pratik aydınlık ölçekleri
haline dönüştürülebilir bilgisayar programları oluşturulabilir. Hatta olay
yerinde kullanılabilecek ölçme değerlendirme cihazları yapılabilir.
Adli amaçlı meteorolojik ölçümler yapabilen cihazlar yapılabilir
ve Adli Meteoroloji Bilim Dalı kurulabilir. Her şeyden önce üniversitelerimizde
uygulamalı araştırmalara gidilmelidir. Söz konusu adalet hizmetidir. (2)
KAYNAKLAR
1) Kızılırmak A., (1977). Küresel Gökbilim s:85 E.Ü. Matbaası. İzmir
2) Güral N.E., Üner H.B., (1993). Astronomi ve Adli Tıp, 7.Ulusal Adli Tıp
Günleri. 1-5 Kasım 1993. Antalya, Poster Sunuları kitabı
